Yarışma programlarının biat kültürünün sürdürülmesini sağlayan durumuna ve sınıf atlama hayalinin peşinde koşan insanlara yalvarmayı öğretmesine hiç girmeyeceğim. (Girmiş oldum, çaktırma.) Normalde evde yazarken çok rahat yazıyorum ama sizin karşınızda gerildim, burada olmak çok başka falan da demeyeceğim. İzlenebilirlik açısından yarışma programlarımızı yarıştıralım bakalım ne çıkacak karşımıza.

İsviçreli bilim insanlarının yaptığı araştırmalara göre bir yarışma programını izlenebilir kılan dört farklı etken var: 1- Sunucu/Jüri 2- Yarışmacılar 3- Stüdyo/Dekor/Işık 4- Konsept. Gayet analitik bir şekilde, yarışma programlarını bu dört kategoride 10 üstünden notlandırıp en düşükten en yükseğe sıralayalım.

Bu arada Türkiye’de pek akla bile gelmeyen bir şey yaparak konsept içinde muhalefet etmeyi başarıp, başarısı sansürle ödüllendirilen, Ali İhsan Varol’un müthiş bir performans sergilediği ve listede olsa kendisine rahatlıkla ilk üçte yer bulacak olan Kelime Oyunu maalesef listede yer alamamaktadır.

(Bu etkinlik Türkiye televizyonlarında yayınlanan 98 yarışma programı olduğu önkabulüyle yapılmıştır.)

98. Yetenek Sizsiniz Türkiye (Star TV)

Sunucu/Jüri: 2 Yarışmacılar:1 Stüdyo: 4 Konsept: 2 Toplam: 9 puan

Bu yapımın haftasonu prime time’da yayınlanıyor olması sabır seviyemiz hakkında çok şey anlatıyor aslında. Cam yemek, ağzıyla kamyon çekmek, köpeğe otur demek gibi müthiş yetenekleri olan yarışmacıların, bu çok faydalı yeteneklerini sergilediği program bitmek bilmiyor. Acun’un önceden yazıldığı çok belli olan lafları, Hülya Avşar’ın Acun’la sevimsiz sevimsiz atışması, komik olmayı hiçbir zaman beceremeyen Eser Yenenler’in espri yapma çabası, programı felaket haline getirmeye yetiyor.

97. Bir Milyon Kimin (Show TV) (Final yaptı.)

Sunucu/Jüri: 1 Yarışmacılar: 4 Stüdyo: 4 Konsept:1 Toplam: 10 puan

Bu programın sunucu kategorisinden 0 değil de 1 alabilmesinin tek nedeni ülkece Eurovision’a trip atmamızdan sonra işsiz kaldı diye üzüldüğümüz Bülend ÖzEurovision’ın varlığı. Gülben Ergen zaten niye orda olduğunu bilmez bir halde, Okan Bayülgen’in ise yüzyıllar sürmüş gibi gelen iticiliği ve yapmacıklığı ile izleyici bulabilmesi küçük çaplı bir mucize. Geçiniz.

9. Ben Bilmem Eşim Bilir (Kanal D)

Sunucu/Jüri: 9 Yarışmacılar: 1 Stüdyo: 5 Konsept: 2 Toplam: 17 puan

“Aşkıııaaam, niye yapamadın yhaaa!” sesleriyle geçen yarışmada evli çiftlerin fazla özel durumlarına şahit oluyoruz. Çoğunun flört dönemini “Ay snn be slk.” gibi laflarla geçirdiği belli olan çiftlerimiz yarışmayı izlenmez kılsa da sunucu İlker Ayrık’ın rahat ve tempoyu koruyan performansı gerçekten göz alıcı. Cumartesi gecenizi beyin travmasıyla geçirmek için bire bir.

8. Pasaport (Star)

Sunucu/Jüri: 4 Yarışmacılar: 4 Stüdyo: 7 Konsept: 5 Toplam: 20 puan

7. Aileler Yarışıyor (TRT 1)

Sunucu/Jüri: 2 Yarışmacılar: 6 Stüdyo: 6 Konsept: 6 Toplam: 20 puan

6. Bir Milyon Canlı Para (FOX) (Yeni yayın döneminde “Canlı Para” ismiyle Mesut Yar’ın sunumuyla Show TV’de yayınlanacak)

Sunucu/Jüri: 4 Yarışmacılar: 4 Stüdyo: 6 Konsept: 6 Toplam: 20 puan

5. Survivor (STAR)

Sunucu/Jüri: 1 Yarışmacılar: 1 Stüdyo: 10 Konsept: 10 Toplam: 22 puan

Yeni sezon için yarışmacılar yavaş yavaş belli olurken konsepti övmemek olmaz. Issız ada ve insanın doğal hali ikilisi biz var oldukça ilgi çekmeyi sürdürecek. Yıllardır ekranda izlediğimiz ünlü ve daha az ünlüleri en çirkef halleriyle görmek o insanlarla bağlantı kurabilmek adına eşsiz bir fırsat.

4. X Factor (Kanal D)

Sunucu/Jüri: 3 Yarışmacılar: 4 Stüdyo: 8 Konsept: 7 Toplam: 22 puan

Konseptin Popstar’dan farkı ne ben anlamış değilim, hele görünürdeki tek fark her iki yarışmada da en eğlenceli kısım olan eleme turunun X Factor’da bulunmaması iken. Onun dışında format aynı: Ağlayan dört jüri, şarkı söyleyen yarışmacılar. Emre Aydın fanları tarafından yıldız addedilmiş olabilir ama Deniz Seki kadar bile star ışığı yok, Ziynet Sali ve sivilcesi zaten 10. dakikada ağlamaya başlayıp ortamdan kopuyor, Armağan Çağlayan’ın dobralığından eser kalmamış, Tanımadığım Adam da Mark Zuckerberg’ü müzik yapımcısı sanıyor olacak ki “Ben bu şarkıyı Zuckerberg’e göndereyim hemen patlar,” diye espri yapıyor kendi kendine. Daha erken, bir kimya oturturlar belki.

3. Büyük Risk (Star)

Sunucu/Jüri: 7 Yarışmacılar: 4 Stüdyo: 3 Konsept: 9 Toplam: 23 puan

Birçok ülkede bu kadar tutan bir konseptin ülkemizde izlenmemesinin sebeplerini sorgulamak gerekir elbet. Yarışmacılar cam ve metal yemediği ve sunucu/jüri tarafından yerin dibine sokulmadığı için çok keyifli bir yarışma değil gerçekten de. Selçuk Yöntem’in düzgün diksiyonu ve yarışmacılar için gerçekten üzülüyor ya da seviniyor olması programın bir başka artısı.

2. O Ses Türkiye (STAR) (Sezon finali yaptı.)

Sunucu/Jüri: 8 Yarışmacılar: 8 Stüdyo: 4 Konsept: 8 Toplam: 28 puan

Sunucu/jüri kategorisinin 10 tam puan almamasının en büyük sebeplerinden biri canlı yayınlarda performansı düşen Acun Ilıcalı ve ağlamaya programlı Hadise. Sezonda yüzlerce yarışmacı gören jüri üyelerinin geçtiğimiz sezondan –görünüşü de çok değişmiş olan- çılgın bir kadını pat diye hatırlaması saçmalığı gibi seyirciyi salak yerine koyan hareketler ise çıldırtıcı. Hadise’nin idare eder göründüğü jürinin yıldızları ise Athena Gökhan ve Murat Boz. Athena Gökhan’ın rahatlığı biraz fazla gözümüze sokulmaya çalışılsa da o halini ekrana net bir şekilde geçirebiliyor. Murat Boz ise rahat ve sempatik haliyle parlıyor. Ebru Gündeş’in müzik konusundaki güvenilirliği de jüriye belli bir ağırlık katıyor. Programın ses kalitesi üst düzeyde olsa da ışıklandırmanın felaket olduğu da bir gerçek. Yarışmacıların izlemediğimiz bir ön elemeden geçmesi de Ajdar gibi gereksizliklerin önüne geçiyor, üstüne üstlük çok az acındırma ve yalvarmayla yüzleşiyoruz. Yarışmacılarla ilgili en önemli sorunlardan biri ise sahneye çıkmadan önce yürüdükleri tünelde garip hareketler yapmaları.

Öte yandan eleme turlarında Ebru Gündeş’in kafasının başka yerlerde olması, konseptin çekiciliğinin ortadan kalkması ve takımlar arasındaki dengesizlik birçoğumuzu da soğuttu programdan. Seneye daha dinamik bir jüri dileğiyle.

1. Kim Milyoner Olmak İster (ATV)

Sunucu/Jüri: 5 Yarışmacılar: 6 Stüdyo: 8 Konsept: 10 Toplam: 29 puan

Sorular belli bir noktadan sonra biraz şansa bağlı ilerlese de yarışmacının genel kültürünü ölçtüğü su götürmez bir gerçek. Stüdyo ışıklandırmasının ve müziklerin orijinalinden alınması ise kesinlikle doğru tercih. Yarışmanın ufak da olsa problemi Kenan Işık’ın idareten orda bulunuyor gibi görünmesi. Zaten “cool” olma adına yarışmacılara fazla mesafeli davranma çabasındayken ters köşeye yatırırcasına sorduğu aşırı özel sorular izlerken rahatsızlık veriyor. Her soruyu biliyormuş gibi tavırlar takınması ve kendi bildiği soruyu yarışmacı bilemeyince dünyanın en korkunç hatasını yapmış gibi davranması (Kimse Rauf Denktaş’ın sesini tanımak zorunda değil,) insana Sakin ol şampiyon dedirtiyor. Bir diğer küçük sıkıntı da yarışmacıların her joker haklarını kullandıktan sonra “Ya benim de aklımda o vardı aslında,” demesi. Ah be yavrum madem senin de aklında o vardı niye yedin jokerini, iyice battın şimdi gözümüzde. En azından yalvar yakar durumlar, gözyaşları, acındırmalık hikayeler yok. Akıcı sorular, yarışmanın önüne geçmeyen bir sunucu, aynen devam.