Nisan ayında, dünya gündemini korona salgınının yanı sıra bir başka haber daha işgal etti. İlk başta bir kişisel gelişim grubu olarak ortaya çıkan, daha sonra kadın üyelerinin beyinlerini yıkayıp, onlara şantaj yaparak seks kölesi olmaya iten, aralarında Hollywood ünlülerinin de yer aldığı başarılı insanlardan oluşan müritleri bulunan, Keith Raniere’in lideri olduğu Nvixm (Nexium olarak okunuyor) tarikatının liderlerinin yargılanma haberlerini okuduk.

Parlak, aklı başında, becerikli görünen insanların nasıl olup da diyet yaparak kemikleri sayılacak hale geldikten sonra, kukularına tarikatın kurucusunun baş harflerini taşıyan dövmeler yaptırarak, şeyhin haremine katıldıklarını tüm dünya hayret içinde izledi ve tartıştı. 23 Ağustos’tan itibaren HBO’da gösterilmeye başlanan, Jehane Noujaim ve Karim Amer’in belgeseli The Vow, işte bu hikâyeyi anlatıyor.

İlk iki bölümde, Nvixm’un felsefesi, organizasyonun yapısı ve kurucusu Keith Raniere’ in etkisi ve yetki alanı anlatılıyor. ABD’de, Kanada’da ve Güney Amerika’da şubeleri olan tarikatın müritleri, her insanda olduğu kadar öz yıkıma yol açan negatif duygulara sahip olmakla birlikte; aslına bakarsanız, ifade gücü yüksek ve enerjik insanlar. Bu insanlar, beyaz yakalı çalışanlara hiç yabancı olmayan ve içinde liderlik- miderlik gibi konular içeren bazı kişisel gelişim seminerlerine katılıyorlar. Kurucu Raniere, bu seminerlerde “veriler ve gerçekler” i öne sürerek, katılımcıların gerçek potansiyellerine erişmeleri için korkularını yenmelerini ve sınırlarını aşmalarını sağlıyor. Bu arada, kendisine Vanguard (Öncü) olarak hitap edilmesi konusunda ısrarlı. Executive Success Program (Yönetici Başarı Programı) adını verdikleri bir şey var: Bu katılımcıların deneyim ve davranışlarını optimize etmelerini sağlayan bir metodoloji. Katılımcılar bir üst seviyeye erişmek için sürekli seminerlere katılıyor ve yüklü meblağlar ödüyorlar, hallerinden de gayet memnunlar. Canı sıkılmış zengin ve asi çocuklar, uyuşturucudan kafası karışmış, evini yurdunu geride bırakmış tipler, ev içi şiddet mağdurları ya da kolay aldatılabilir, saf insanlar olarak etiketleyip, savuşturabileceğimiz kişiler değiller yani. Böyle new-age tarzında, farkındalık markındalık gibi lafların fazlasıyla kullanıldığı bir topluluk oluşturmuşlar ama buna tam anlamıyla bir tarikat da diyemiyorsunuz.

Ancak ikinci bölümün sonuna doğru, tarikatın üst düzey yöneticilerinden biri olan, Smallville’in oyuncusu Allison Mack’in yönetiminde yalnızca kadınlardan oluşan gizli bir grup DOS’un (Dominus Obsequius Sororium) ortaya çıkmasıyla birlikte, işler karanlıklaşmaya başlıyor. Bu kadınlar açığa çıkması durumunda zor durumda kalacakları bir sırrı teminat olarak vererek tam anlamıyla teslim oluyorlar. Açlık, vücutlarına dövme yapılması ve tarikat lideriyle zorla cinsel ilişki de beraberinde geliyor. Olan biteni rasyonelleştirmeye çalışıyor, kendilerinden şüphe ediyor ve bir süre sonra artık iç seslerini duyamayacak hale geliyorlar. İlk başta katılımcıları sevgiyle kucaklayan, neredeyse bağrına basan, tüm soruların basit bir yanıtı olduğunu ileri süren yapı, içine girdikçe ve ilerledikçe değişiyor. Tam hayatın sırrını bulduklarını sanırken, öyle olmadığını anlayan kurbanlar ise bir daha kendilerine güvenemiyor. Bir de tüm bu olup biteni görmezden gelenler var.

The Vow, baskı ve tehditle, hür iradenin arasındaki çizginin nerede başlayıp nerede bittiğini anlatması bakımından ilginç bir belgesel. Bir sürü eski, yarı ünlü ya da ünlü sima var. Bol bol, eski liderlerden Sarah Edmondson’ı , Battlestar Galactica’nın Nicki Clyne’ı ve What the Bleep Do We Know adlı yine böyle kişisel gelişimcilerin pek bayıldığı bir filmin yönetmeni Mark Vicente’yi ve Smallville’in oyuncusu Allison Mack’i görüyoruz. Ayrıca Mark Vicente’nin karısı, eskiden Star Wars’da Beru rolünde oynayan ve bu işte bir tuhaflık olduğuna ilk olarak uyanlardan biri olan Bonnie Piesse de var. İlerleyen bölümlerde ise eski Dynasty oyuncusu Catherine Oxenberg’in kızı India’nın ortadan kaybolmasını ve Oxenberg’in tüm sorumluları dava etmesini izleyeceğiz.

Biz onun tarikat olduğunu bilmiyorduk
Nvixm müritleri bu yapıya tıpkı diğer tarikatların üyeleri gibi sevgi ve onaylanma ihtiyacı ve sorularına yanıt istedikleri için katılıyorlar. Ayrılma kararı da beklentilerinin bir süre sonra karşılanmadığını ve vaatlerin yerine getirilmediğini görmeleriyle gerçekleşiyor. Kendilerini böyle bir yapının içinde bulmalarının nedenine gelince, çoğunlukla ne yaptıklarını bilmemeleri. İster yalnızlıklarını sona erdirmek, ister dünyayı kurtarmak ya da yeni bir başlangıç için katılsınlar, Nvixm istediklerini ellerinden bir anda alabileceğini onlara gayet ustaca hissettiriyor. Onlara; “Ey, sevgili üyemiz eğer sadakatini gösterecek bir adım atmazsan, tüm bu yeni arkadaşlarını ve yeni edindiğin umudu kaybedeceksin, tekrar yalnız kalacaksın. Kişisel gelişimin yarıda kalacak, sana ihtiyacı olanlara yardım edemeyecek, dünyayı değiştiremeyeceksin” diyor. Dahası, “senin iyiliğini isteyen insanları hayal kırıklığına uğratacak, bir daha asla sağlıklı olamayacaksın. Hayatta yönünü bulamayacaksın. Daha iyi bir gelecek, bundan sonra senin için yok” diye onları tehdit ediyor. Dolayısıyla, “Acaba bu bağlılık işini fazla mı abartıyorum?” diyen insanlar, sistemi sorguladıkları için kendilerinden utanacak hale geliyor. Böylece hafta sonundaki seminere yine binlerce dolar bayılmaya karar veriyorlar. Yeni buldukları umudu kaybetmek yerine, topluluğun onlardan istediği küçücük bir fedakarlığa göğüs geriyorlar.

Dokuz bölümden oluşan The Vow, rahatsız edici, korkutucu ama bir o kadar da merak uyandırıcı bir belgesel. Kaçırmayın.

DEFNE AKMAN